Z potrzeby serca czy na podstawie normy?

Słownictwo religijne obejmuje sferę sacrum. Nic więc dziwnego, że wielokrotnie użytkownicy języka, by wyrazić szacunek dla wartości duchowych, które stoją za religijnymi terminami czy nazwami, stosują wielkie litery. Często są to jednak nieuzasadnione zachowania. Normy stosowania określonych form reguluje bowiem państwowa instytucja – Rada Języka Polskiego. To kolegialne ciało złożone z wybitnych polskich językoznawców, którzy ujednolicili pisownię słownictwa religijnego. Za pożądane uznali ograniczenie użycia wielkiej litery, jednak z zachowaniem możliwości jej zastosowania ze względów grzecznościowych, emocjonalnych lub dla podkreślenia szczególnej ważności. Eksperci w dziedzinie normy ortograficznej konsultowali swoje propozycje rozstrzygnięć z Radą Naukową Konferencji Episkopatu Polski oraz z Komisją ds. Kultu Bożego i Dyscypliny Sakramentów Episkopatu Polski.

Nazwy sakramentów świętych

Nazwy sakramentów świętych, np.: chrzest, bierzmowanie, komunia święta, piszemy zasadniczo małą literą (wyjątki : Eucharystia, Najświętszy Sakrament, Przenajświętszy Sakrament). Możliwe jest także użycie wielkiej litery ze względów religijnych, np. wyrażenie Komunia Święta użyte jako synonim Najświętszego Sakramentu, albo ze względów emocjonalnych, np. jako nazwa uroczystości, która jest ważnym wydarzeniem w życiu człowieka, np. I Komunia Święta, Chrzest Święty, Konfirmacja (u protestantów).

Słowo było u Boga. Ortografia jest u nas. Pisownia nazw świąt?

Zgodnie z obowiązującymi w polszczyźnie regułami ortograficznymi nazwy świąt i dni świątecznych piszemy wielką literą, np.: Boże Narodzenie, Wielkanoc, Środa Popielcowa (i Popielec), Wniebowzięcie, Boże Ciało, Zielone Świątki, Zaduszki, Dzień Zaduszny, Niedziela Wielkanocna, Niedziela Zmartwychwstania, Poniedziałek Wielkanocny, Wielki Czwartek, Wielki Piątek, Wielka Sobota.

Wyrazy: święto, dzień zapisujemy małą literą, jeśli nie są integralną częścią nazwy (jeśli mogą być pominięte, a nazwa będzie zrozumiała), w przeciwnym wypadku stosujemy dużą literę: święta Bożego Narodzenia, święta Wielkanocy, dzień Wszystkich Świętych, ale Dzień Zaduszny (jeśli chodzi o święta wielkanocne, oba wyrazy piszemy małą literą, ponieważ jest to peryfraza Wielkanocy).

Wyraz Wigilia piszemy wielką literą jako nazwę dnia poprzedzającego Boże Narodzenie, natomiast wigilia małą literą w znaczeniu nazwy wieczerzy, przyjęcia, oraz jako nazwę dnia poprzedzającego inny dzień. Wyraz gwiazdka, który może być zarówno nazwą dnia (dni) świątecznych, jak i nazwą zwyczaju, w obu znaczeniach piszemy małą literą ze względu na odcień potoczności.

Nazwy obrzędów, zabaw i zwyczajów związanych z danym świętem piszemy małą literą, np.: andrzejki, mikołajki, pawełki, dyngus, lany poniedziałek. Nazwy typu: pierwszy piątek miesiąca, szabat (szabas, sabat) piszemy małą literą, podobnie jak niedziela.

Jak odnosić się na piśmie do osób duchownych?

Wszystko zależy od tego jaki charakter pisma wybierzemy. W „zwykłym” tekście nazwy godności, tytułów, urzędów kościelnych piszemy zasadniczo małą literą, np.: ojciec, ksiądz, papież, biskup. Jeśli jednak wybierzemy teksty okolicznościowe - wówczas stosujemy wielką literę ze względów grzecznościowych lub emocjonalnych. Pełne oficjalne nazwy jednoosobowych urzędów piszemy wielką literą (wszystkie człony), np.: Przewodniczący Konferencji Episkopatu Polski. Z kolei małą literą piszemy nazwy członków i członkiń zakonów, np. oo. franciszkanie, małe siostry Jezusa (nie są to nazwy zakonów jako instytucji, tylko nazwy członków) .

Co z tym Kościołem?

Jeśli myślimy o nim jako o organizacji, instytucji, ogółu wiernych to wyraz zapisujemy tylko wielką literą Kościół. Jednakże przy określeniu odłamów wyznaniowych leksem piszemy małą literą, czyli Kościół katolicki, Kościół prawosławny, Kościół ewangelicko-augsburski. Podobnie wielką literę zastosujemy, kiedy mamy do czynienia z oficjalną zarejestrowaną nazwą własną organizacji, np.: Polski Autokefaliczny Kościół Prawosławny w RP, Kościół Ewangelicko-Augsburski w RP, Kościół Starokatolicki Mariawitów w RP, Kościół Rzymskokatolicki oraz Kościół Katolicki (obie nazwy funkcjonują jako oficjalne). Nazwy kościelnych jednostek administracyjnych, np.: archidiecezja krakowska, parafia, prowincja, kustodia, a także nazwy urzędów, np.: kuria metropolitalna, kapituła generalna piszemy w zasadzie małą literą, chyba że są to oficjalne nazwy, wówczas piszemy wielką literą wszystkie człony, np.: Kuria Metropolitalna Archidiecezji Krakowskiej, Prowincja św. Antoniego z Padwy i bł. Jakuba Strzemię (również wyrażenia typu: XIX Kapituła Generalna traktujemy jako nazwy własne). Nazwę episkopat piszemy zasadniczo małą literą w znaczeniu ogółu biskupów, możliwe jest jednak również użycie wielkiej litery (Episkopat) w odniesieniu do instytucji, którą jest Konferencja Episkopatu Polski.

Tropem chrześcijańskiej mowy

Jak się okazuje „Język polski trudny język być”. Jeśli chcemy szczegółowo poznać niuanse dotyczące pisowni słownictwa religijnego, warto sięgnąć do publikacji wydanej przez Radę Języka Polskiego pod. red. Renaty Przybylskiej oraz Wiesława Przyczyny, pt.: „Zasady pisowni słownictwa religijnego”.