Po głośnym konflikcie pod koniec lat 70. z kard. Josephem Ratzingerem, który jako ówczesny arcybiskup Monachium i Fryzyngi przeszkodził w jego powołaniu na Uniwersytet Monachijski, ks. Metz aż do przejścia na emeryturę w 1993 roku wykładał teologię fundamentalną na uniwersytecie w Münster.

Uczeń jezuity ks. Karla Rahnera (1904-1984) miał wpływ na powstanie i rozwój teologii wyzwolenia w Ameryce Łacińskiej. Wychodząc z własnych doświadczeń drugiej wojny światowej, pod wrażeniem śmierci milionów ludzi, ks. Metz zastanawiał się, jak po "katastrofie Auschwitz" można mówić o Bogu i jak rozwijać teologię.

Johann Baptist Metz urodził się 5 sierpnia 1928 w niemieckim Auerbach. Zwieńczeniem studiów w Bambergu, Innsbrucku i Monachium były doktoraty w dziedzinie filozofii i teologii. W 1954 roku przyjął święcenia kapłańskie. Po latach pracy w duszpasterstwie wykładał przez 30 lat teologię fundamentalną w Münster. W czasie II Soboru Watykańskiego II austriacki kardynał Franz König powołał ks. Metza jako doradcę w kierowanym przez niego Papieskim Sekretariacie ds. Niewierzących. Ks. Metz był ponadto jednym z założycieli międzynarodowego przeglądu teologicznego „Concilium”.

Duży wpływ wywarł ks. Metz także jako doradca synodu diecezji Republiki Federalnej Niemiec w latach 1971-1975 w Würzburgu. Spod jego pióra wyszedł końcowy dokument tego synodu „Nasza nadzieja” o byciu chrześcijaninem na co dzień. Po przejściu na emeryturę wykładał m.in. na Uniwersytecie Wiedeńskim, gdzie w 1994 roku nadano mu doktorat honoris causa. W 2002 Rada Koordynacyjna Towarzystw Współpracy Chrześcijańsko-Żydowskiej nadała mu Medal Bubera-Rosenzweiga, natomiast w 2007 za dzieło życia otrzymał Nagrodę Teologiczną Tygodni Akademickich w Salzburgu.

Do najważniejszych prac ks. Metza, obok jego wczesnego dzieła „O teologii świata” (1968) należą m.in. „Wiara w historii i społeczeństwie” (1977), stanowiąca kompendium założeń „Nowej Teologii Politycznej”, „Memoria Passionis” (2006) oraz „Mistyka otwartych oczu” z 2011 roku.

Z okazji 90. urodzin ks. Metza ukazało się zbiorowe dzieło „Teologia w czasach zagrożeń” , w którym 150 jego przyjaciół i współpracowników oddało hołd życiu i pracy wybitnego teologa. M.in. Jürgen Habermas przyznaje, że zawdzięcza ks. Metzowi ważne impulsy swojej filozofii.